نفقه

نفقه به معنی معاش، خرج و هزینه است.

طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت زن یا احتیاج او به واسطه بیماری یا نقص عضو.

تشخیص اینکه کدام وسیله را باید از ارکان نفقه زن به شمار آورد با عرف است و ملاک ثابتی در این خصوص وجود ندارد.

یکی از آثار مالی عقد نکاح دایم که به نوبه خود مهم و منشا بسیاری از دعاوی خانواده می باشد،الزام شوهر به پرداخت نفقه ی زن می باشد. در عقد موقت ، در صورت توافق طرفین بر پرداخت نفقه ، نفقه به عهده شوهر است و فی نفسه الزامی به پرداخت نیست.این حق به محض تحقق عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد، البته ،ناشزه بودن زن مانع دریافت نفقه است.

بنابراین صرف اثبات نکاح به وسیله زن در دعوای مطالبه نفقه کافی است و دادگاه با احراز این امر حکم به نفع زن می دهد مگر اینکه شوهر ثابت کند که زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کرده است. نفقه زوجه در هر صورت بر عهده مرد است صرف نظر از تمکن و عدم تمکن مالی مرد اما نفقه اقارب در صورت بر عهده فرد قرار می گیرد که آن شخص متمکن از انفاق باشد.

مواردی که در خصوص نفقه زوجه حایز اهمیت است:

- نفقه زوجه در هر صورت بر عهده مرد است صرف نظر از نیاز مالی زوجه یا عدم، شاغل بودن یا نبودن زوجه ، اما نفقه اقارب در صورتی بر عهده فرد قرار می گیرد که شخص مستحق انفاق، محتاج باشد و توان کار نیز نداشته باشد.

- میزان نفقه زوجه با توجه به وضعیت زن تعیین می شود، اما میزان نفقه اقارب به میزانی است که نیاز ها ی مستحق نفقه تامین گردد، البته تا جایی که شخص ملزم به انفاق توانایی و پرداخت آن را داشته باشد.

- نفقه زوجه بر نفقه اقارب مقدم است

- زوجه می تواند نفقه زمان های گذشته را نیز مطالبه کند یعنی برای مطالبه نفقه معوقه طرح دعوا کند، اما نفقه اقارب فقط نسبت به زمان حاضر و آینده قابل مطالبه است و اقارب نمی توانند نفقه معوقه را مطالبه کنند به عبارت دیگر نفقه اقارب فقط از زمان تاریخ طرح دعوا به بعد قابل مطالبه است.

- طلب زن بابت نفقه طلب ممتاز است و بردیون شوهر مقدم می باشد غیر از دینی که وثیقه داشته باشد بر طلب زن از بابت نفقه مقدم است. نفقه زن حتی بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تامین اجتماعی مقدم خواهد شد

- همچنین بر طبق ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب النفقه دیگر، زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.

- در صورت طلاق،اگر طلاق از نوع طلاق رجعی باشد، یعنی طرفین حق رجوع به یکدیگر را داشته باشند، در طول دوران عده که بسته به نوع طلاق بین 2 تا 3 طهر (دوران قاعدگی) می باشد، مرد مکلف به پرداخت نفقه زن است. اما در سایر انواع طلاق که از نوع غیر رجعی است، مرد تکلیفی به پرداخت نفقه پس از طلاق ندارد

- در صورتی که طلاق بائن باشد یعنی مرد نتواند در مدت عده به زن رجوع کند یا نکاح در اثر وجود عیبی در مرد یا زن فسخ گردد شوهر الزامی به پرداخت نفقه زمان عده ندارد. ولی اگر زن حامله باشد در هر حال تا مدتی که وضع حمل نکرده است حق گرفتن نفقه دارد، زیرا به موجب ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حامله بودن که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.

- به موجب ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی زوجه درایام عده وفات مستحق دریافت نفقه نیست ولو حامله باشد، زیرا با فوت شوهر، رابطه زوجیت منحل شده و اموال شوهر پس از فوت متعلق حق ورثه قرار می‌گیرد. به موجب ماده مذکور در ایام عده وفات مخارج زندگی زوجه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است پرداخت می‌گردد. در صورت نیاز زن و تمکن فرزندان یا ابوین وی (پدر و مادر) باید نفقه به زن پرداخت گردد که نفقه مذکور تابع نفقه اقارب است نه نفقه زوجه و قواعد مربوط به نفقه اقارب در خصوص آن اعمال می‌گردد. اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن جداگانه تعیین کند در این صورت مادام که زن در بازگشت به منزل شوهر معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود. البته در این حالت زن در انتخاب مسکن جداگانه آزاد نیست و این انتخاب باید به تراضی طرفین یا حکم دادگاه باشد.

نحوه ی مطالبه نفقه زوجه

- به موجب ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی زن می تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به دادگاه رجوع کند در این صورت دادگاه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد. در صورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجرای حکم دادگاه و الزام او به دادن نفقه زن می تواند برای طلاق به دادگاه رجوع کند در این صورت دادگاه شوهر را اجبار به طلاق می نماید :

ضمانت اجرای مدنی عدم پرداخت نفقه

الف- الزام شوهر به پرداخت نفقه از طریق قضایی

ب- طلاق در صورت عدم امکان الزام شوهر به پرداخت نفقه

واضح است، استنکاف از پرداخت نفقه آینده مجوز طلاق باشد زیرا مبنای طلاق در این مورد عدم امکان ادامه زندگی زناشویی به دلیل عدم تامین نیازهای مالی زن است و این امر فقط در مورد نفقه آینده صدق می کند البته نفقه گذشته زن هم دینی بر عهده شوهر است که باید پرداخت شود.

مدارک لازم جهت دعوای مطالبه نفقه

- عقدنامه یا رونوشت آن

- مدارک شناسایی زوجه

- به موجب ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد به حبس تعزیری درجه ۶ (حبس بیش از ۶ ماه تا ۲ سال) محکوم می شود. استنکاف از پرداخت نفقه گذشته زن مجوز مجازات کیفری شوهر نیست و خودداری از پرداخت نفقه آینده مجوز مجازات کیفری است ، نفقه گذشته فقط دارای ضمانت اجرای مدنی است.

طرح شکایت به طریق کیفری هزینه دادرسی کمتری نسبت به طرح دعوای حقوقی دارد.

 

مدارک لازم جهت شکایت کیفری ترک انفاق

- عقدنامه یا رونوشت آن

- مدارک شناسایی زوجه

 

نفقه فرزند

 

اگر پدر در قید حیات باشد بر عهده ی پدر می باشد ولی اگر پدر نباشد و فوت شده باشد بر عهده پدر بزرگ یعنی پدرِ پدر است. اگر او نیز حضور نداشته باشد نفقه بر عهده مادر می باشد اگر مادر توان پرداخت نفقه فرزند را نداشته باشد، پرداخت آن در ابتدا به اجداد پدری فرزند و سپس به اجداد مادری او منتقل می شود نفقه فرزند بر اساس شرایط زندگی او و محل زندگی او بر اساس تصمیم کارشناس مربوطه تعیین می گردد.

اگر پدر به هر دلیلی با وجود داشتن اموال از پرداخت نفقه سرپیچی کند فرزندان می توانند از پدر خودشان به دلیل عدم پرداخت نفقه شکایت کنند پرداخت نفقه ی فرزند تا زمان مشخصی به عهده ی پدر مستقر می باشد. معمولاً نفقه پسر تا زمانی که تحصیلاتش تمام نشده باشد بر عهده پدر است ولی بعد از آن پدر موظف به پرداخت نفقه نخواهد بود. همچنین پرداخت نفقه دختر تا زمانی که با شخصی ازدواج نکرده است بر عهده‌ی پدر می‌باشد و دختری که ازدواج کرده و بعد از آن طلاق گرفته است نمی تواند از پدر خود به دلیل عدم پرداخت نفقه شکایت کند

یکی ازتفاوت های مهم بین نفقه فرزند و زن این است که زن در هنگام دریافت نفقه می تواند درخواست نفقه هایی که در گذشته به او پرداخت نشده است را بکند ولی فرزندان این حق را ندارند و فقط پرداخت نفقه از زمانی که دادخواست تنظیم شده، انجام می گیرد.

فرزند نامشروع حق نفقه ندارد. زیرا ممکن است منتسب به پدر نباشد و یا بدون رعایت موازین شرعی و قانونی فرزند تولد گردد که لازمه پرداخت نفقه اثبات نسب بوده است.

یکی از افراد واجب النفقه‌ای که قانوناً نفقه به او تعلق خواهد گرفت و به تبع آن امکان الزام به پرداخت نفقه در حق او وجود خواهد داشت، فرزندان حاصل از تلقیح مصنوعی است. همچنین کودکانی که تحت سرپرستی خانواده‌ای قرار می‌گیرند ، از این حق قانونی بهره‌مند هستند.

قانون گذار در ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده بیان کرده است: هرکس با داشتن استطاعت مالی، از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه خود امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. این در حالی است که مطابق تبصره ماده موصوف، امتناع از پرداخت نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی نیز مشمول مقررات ماده مذکور هستند.

نحوه مطالبه نفقه بدین صورت است که اگر فرزند دختر کمتر از ۹ سال و پسر کمتر از ۱۵ سال باشد به استناد ماده ۶ قانون حمایت خانواده کسی که طفل را نگهداری می کند مثل مادر می تواند برای نفقه او به طرفیت پدر اقامه دعوی کند. از فاصله سنین مذکور تا ۱۸ سال تمام نیز در صورتی که حکم رشد از دادگاه گرفته شده باشد فرزند می تواند بر علیه پدر یا هر شخص دیگری که پرداخت نفقه بر عهده اوست اقامه دعوی کند اما اگر حکم رشد از دادگاه گرفته نشده باشد تا پایان ۱۸ سالگی تمام یعنی تا اول نوزده سالگی فرزند نمی تواند به تنهایی اقامه دعوی کند.

اگر کار زوجین (پدر و مادر) به طلاق بیانجامد، بر طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده دادگاه مکلف است ضمن رای تکلیف حضانت و هزینه های حضانت که ظاهرا منظور نفقه فرزند مشترک است را تعیین تکلیف کند یا به صورت توافق زوجین بر سر نفقه هزینه فرزند و یا در صورت اختلاف به وسیله کارشناس هزینه (نفقه) فرزند مشخص می گردد. در طلاق توافقی هم زوجین نسبت به همه چیز می بایستی توافق داشته باشند از جمله نفقه فرزند مشترک که می تواند با توافق بر عهده پدر باشد یا مادر و مقدار نفقه هم مشخص گردد. البته می توان میزان نفقه فرزند مشترک را به بعد از طلاق توافقی و انجام کارشناسی توسط دادگاه موکول کرد حتی امکان دارد در صورت اختلاف بر سر میزان نفقه، زوجین از دادگاه رسیدگی کننده به طلاق توافقی بخواهند که کارشناس میزان نفقه را تعیین کند

هر حکمی که دادگاه در خصوص میزان نفقه فرزند صادر کند با تغییر شرایط می توان تقاضای تعدیل آن را از دادگاه درخواست کرد فرض کنید زنی از بابت نفقه فرزند مشترک به طرفیت شوهر (پدر) دادخواست مطالبه نفقه تقدیم دادگاه کرده باشد در تعیین میزان نفقه فرزند مشترک معمولا دادگاه های خانواده موضوع را به کارشناس ارجاع می دهند و کارشناس با تماس با والدین طفل و پرسیدن سوال های در خصوص شرایط زوجین و فرزند مشترک و وضع مالی پدر، میزان نفقه مورد نیاز فرزند را مشخص می کند که این میزان برای همه یکسان نیست.

بدیهی است زندگی در شهر، روستا، شهرهای بزرگ و کوچک ، سطح تحصیلات، شغل و محل زندگی زوجین در میزان نفقه تاثیرگذار است. شخصی که تمکن مالی کافی دارد باید لباس، غذا، مسکن و سایر خدمات مورد نیاز نفقه را متناسب با وضعیت مالی خود تهیه کند. در این مختصر، سعی برآن شد موجب روشنی مطالب مربوط به نفقه فراهم شود اما آن چه آشکار است دعوای مطالبه ی نفقه زوجیت که طرفین دعوا زوجین می باشند همچنان دارای کش و قوس های فراوانی است که با توجه به پیچیدگی های مربوط به اثبات ادله وگاهی ضعف ادله به خواسته و احقاق حق نمی رسند. چه بسا شایسته به نظر می رسد

جهت رسیدن به مقصود، از حضور وکیل متخصص و کاردان استفاده کرده و برای سپری کردن مراحل و مقاطع مربوط از ابتدای تقدیم دادخواست تا اجرای حکم ، قدم های محکمی برداریم با اطمینان به اینکه پایان مسیر روشن خواهد بود.

جهت مشاوره،وکالت و اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.دراین مسیر چراغ راه شما هستیم.