وصیت درلغت به معنای وصل ، پیوند آمده است ،در اصطلاح ، عمل حقوقی است که به موجب آن شخص ، به طور مستقیم یا در نتیجه تسلط دیگران، در اموال یا حقوق برای بعد از فوت تصرف می‌کند.
در واقع هدف از وصیت این است که، آخرین اراده موصی بعد ازمرگ او اجرا شود.
آن چه روشن است، اراده ی کسی که وصیت می‌کند(موصی) هیچ گاه به اراده ی کسی که به نفع او وصیت شده (موصی له)تحمیل نمی‌شود، او اختیاردارد وصیت را قبول یا رد کند.
وصیت به عنوان یک عقد ، باید صحیح واقع شود ، جهت انعقاد آن شرایطی لازم است.
موارد صحت انعقاد وصیت توسط مواد قانونی به تبع فقه تعیین شده است وبه طور کلی شرایط وصیت، موصی ، موصی له، وصی،موصی به و... ذکر شده است، بنابر موارد ذکر شده ممکن است از جانب هرکدام از موصی ، موصی له ،وصی اشتباه وخطاهای غیرقانونی صورت گیرد که منجر به بطلان وصیت شود یا در شرایطی وصیت محتاج به تنفیذ ورثه باشد.
اجرای وصیت، نمایش خارجی ونفوذ عمل حقوقی است،به عنوان مثال، مقدار موصی به که مشخص شده ، مورد بررسی قرار می‌گیرد در صورتی که زاید بر ثلث اموال متوفی باشد ، زاید بر ثلث باید با تنفیذ ورثه به موصی له داده شود.
انواع وصیت
وصیت تملیکی
برابر قانون وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به دیگری به طور مجانی تملیک کند، موصی ، با وصیت تکلیف اموال خودرا تاحدود زیادی روشن می‌کند.
در وصیت تملیکی، تملیک با قبول موصی‌له پس از فوت موصی محقق می‌شود و قبول قبل از فوت موصی موثر نیست.
موصی می‌تواند از وصیت رجوع کند؛ حتی اگر موصی‌له، موصی‌به را قبض کرد.با قبول قبل از فوت موصی، قبول ثانوی بعد از فوت ضرورت ندارد.
اگر وصیت برای امور عام‌المنفعه مانند وصیت به فقرا و مساکین باشد، قبول وصیت از طرف آنها شرط نیست ،همچنین در صورت وصیت بر فرد صغیر و مجنون، رد و قبول وصیت بر عهده ولی او خواهد بود. ، این است که تا زمانی که موصی‌له وصیت را قبول نکرده و در مورد آن دچار تردید شده است، ورثه متوفی نمی‌توانند تصرفی در اموال داشته باشند، لیکن در صورتی که تاخیر موجب ورود ضرربه وراث گردد، می‌توان ابتدا ضمن اظهارنامه رسمی‌درخواست تصمیم نهایی از موصی له داشت ودر صورتی که پاسخ نداد جهت تصمیم برقبول یا رد با توجه به تضرر وراث به دادگاه مراجعه و تعیین تکلیف شود..
وصیت عهدی
برابر قانون مدنی وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور می‌نماید. مثل اینکه شخصی را وصی کند تا بعد از مرگ، بدهی‌های او را پرداخت کند.در وصیت عهدی، شخصی را که به موجب وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر کارهای دیگر انتخاب شده است، وصی می‌گویند.
اهلیت وتوانایی وصی مدنظر قرار می‌گیرد.به طور کلی شرایط وحدوداختیارات وصی نیز بررسی می‌شود ووصی خارج از آن نمی‌تواند اقدام کند.
در وصیت نامه اصل بر این می‌باشد که وصیت نامه صحیح و نافذ می‌باشد، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود دلیل این امر نظر به قاعده صحت می‌باشد. بنابراین اصل بر این است که وصیت نامه نافذ است، مگر آنکه ادعای خلاف آن شود که آن ادعا هم باید اثبات شود.
قانون مدنی حکم ویژه ای برای اثبات وصیت ندارد وتابع قواعد عمومی‌است ولی در قانون امور حسبی برای وصیت نامه قابل پذیرش در دادگاه‌ها سه شکل پیش بینی شده است که عبارتند از:
وصیت نامه خود نوشت
در وصیت خود نوشت، که ساده ترین و کم هزینه ترین نوع وصیت نامه است، وصیت کننده باید تمام متن وصیت را به خط خود نوشته باشد تا در دادگاه اعتبار قانونی داشته باشد. در نوشتن این وصیت نامه امکان دادن وکالت نیست.
وصیت کننده باید تاریخ روز، ماه و سال را به خط خود در وصیت نامه درج کند تا چنانچه وصیت نامه‌های متعددی از او موجود بود،جهت تعیین اعتبار، آخرین نسخه وصیت نامه مشخص باشد، به امضا وصیت کننده برسد.
ایراد این نوع وصیت نامه ، در معرض جعل وتحریف قرار گرفتن آن می‌باشد.برای همین موصی ممکن است ، وصیت را به شخصی بسپارد ، که شخص امین می‌بایست پس از فوت آن را ارایه دهد.
وصیت نامه رسمی
وصیت نامه رسمی‌مانند سایر اسناد رسمی‌خواه با موضوع اموال منقول و خواه غیرمنقول، از اعتبار سند رسمی‌برای اجرا برخودار می‌باشد. اجرای وصیت نامه رسمی‌احتیاجی به رضایت وراث ندارد و وراث فقط حق ادعای جعل نسبت به آن رادارند.
تنظیم وصیت نامه رسمی، تابع تشریفات و مقررات اسناد رسمی‌است و اعتبار و رسمیت آن از وصیت نامه خود نوشت و سری بیشتر است.
با توجه به اعتبار وصیت نامه رسمی‌بی سوادان و کسانی که توانایی نوشتن ندارند می‌توانند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی‌برای خود وصیت نامه رسمی‌تنظیم کنند. به نظر می‌رسد اگر همه از این نوع وصیت نامه در صورت امکان استفاده کنند ، بسیار مناسب است.
هر سندی که خارج از این سه شکل باشد به عنوان وصیت نامه پذیرفته نمی‌شود با وجود این هر گاه اشخاص ذینفع (ورثه) به وجود وصیت نامه اعتراف کنند، دادگاه آن را رد نمی‌کند. وصیت نامه باید کتبی باشد تا بتوان در دادگاه به آن استناد کرد.
آیا می دانید برحسب قانون امور حسبی، وصیت شفاهی اعتبار ندارد و باشهادت نمی‌توان آن رااثبات کرد،مگر این که اشخاص ذینفع به صحت وصیت اقرار کنند؟
اعتبار وصیت نامه رسمی
ثبت وصیت نامه رسمی‌در دفاتر اسناد رسمی‌انجام می‌شود، بنابراین،اعتبار خاصی دارد و وصیت نامه ی رسمی را بدون نیاز به دادگاه می‌توان اجرا کرد و محتویات وصیت نامه از لحاظ قانونی اعتبار خود را دارد و نمی‌توان آن را غیر قانونی دانست و تنها در صورت ادعای جعل می‌توان به اعتبار وصیت نامه شک کرد. موارد ابطال آن هم کم
می‌باشد.
وصیت نامه سری
وصیت نامه سری، وصیتی کمیاب و برخلاف وصیت خود نوشت به خط هرکسی می‌تواند باشد، اما باید به امضا شخص وصیت کننده برسد چرا که مهم ترین رکن این وصیت نامه محسوب می‌شود.
برابر قانون به اداره ثبت محل اقامت وصیت کننده یا در مکانی که آیین‌نامه وزارت دادگستری تعیین می‌کند به امانت سپرده شود. طبق قوانین امور حسبی، شخص بی‌سواد نمی‌تواند وصیت نامه سری تنظیم کند.
موارد ابطال وصیت نامه
1-ابطال وصیت نامه به دلیل عدم اهلیت متوفی، وصیت نامه یک عمل حقوقی است که در صورت اهلیت و قصد و رضای طرفین منشا اثر می‌گردد و ضروری است که متوفی در هنگام انشای وصیت نامه، اهلیت داشته باشد و جز محجورین نباشد. و در صورت احراز محجوریت متوفی در زمان انشای وصیت از موجبات ابطال وصیت نامه می‌باشد.
2-ابطال وصیت نامه به دلیل محروم کردن یکی از وراث از ارث، متوفی ممکن است که درضمن وصیت نامه خود بیان دارد که برخی از وراث از حق ارث محروم شود چنین وصیتی باطل خواهد بود.
3-وصیت نامه‌ی متوفی که اقدام به خودکشی کرده است، از موجبات ابطال وصیت نامه خواهد بود.
4-وصیت به مال غیر یا اموال عمومی‌یا اموال موقوفه
5-وجود ادله ای مبنی بر رجوع و انصراف متوفی از وصیتی که تنظیم کرده است
6-وصیت بر جهت و مقاصد نامشروع زمانی که متوفی به جهت کار نامشروعی، مال خود را برای شخصی یا مجموعه ای وصیت کند.
7-مدرکی که ثابت نماید که متوفی از وصیت اول رجوع کرده است. چنانچه متوفی دو وصیت نامه داشته باشد که این دو وصیت نامه با یکدیگر مغایر باشند موجب بطلان هر دو وصیتنامه می‌شود.
چگونه به دعوای ابطال وصیت نامه رسیدگی می‌شود؟
در صورتی که وراث، خواهان ابطال وصیت نامه باشند، باید در دادخواست خود دلایل و موجبات ابطال وصیت نامه را قید نمایند و نسبت به ابطال وصیت نامه، اقدام و دادخواستی را با عنوان تقاضای ابطال وصیت نامه در دفاتر خدمات قضایی تنظیم نمایند.
پس از تقدیم دادخواست ابطال وصیت نامه، تعیین وقت رسیدگی و تشکیل دادگاه افرادی که خواهان ابطال وصیت نامه باشند، باید دلایل و مدارک خود را اعم از عدم رعایت اصول شکلی یا عدم رعایت اصول و قواعد حقوقی به دادگاه تقدیم نماید.
دادگاه پس از بررسی لازم تصمیم گیری کرده و درصورت اثبات نظر خواهان رأی ابطال وصیت نامه را صادر می‌نماید.
آیا می‌دانیدوصیت‌کننده نمی‌تواند نسبت به کل اموال خود به هر طریقی که مایل است، وصیت کند. مثلا یک یا چند تن از وراث خود را از ارث محروم کند؟
البته استثنائاتی وجود دارد، مگر آنکه موضوع وصیت امور خیریه باشد که در این صورت شخص بلاوارث می‌تواند وصیت کند که کل اموالش صرف امور خیریه شود.
تنفیذ وصیت نامه مازاد برثلث به چه صورت است؟
وصیت کننده درهنگام تنظیم وصیت، نمی‌تواند بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کند و در صورتی که اقدام به وصیت بیش از یک سوم اموال خود نماید در اصطلاح حقوقی وصیت نامه نسبت به مازاد وصیت شده غیر نافذ خواهد بود و بعد از فوت موصی دارای اثر حقوقی نخواهد بود. می‌توان نتیجه گرفت، قاعده لاضرر براصل مالکیت حاکم شده است.
وصیت یک سوم اموال، از طرف مالک برای بعد از فوت خود صحیح بوده و نسبت به مازاد بر آن در صورتی مورد قبول است که ورثه آن زیاده را تنفیذ کنند؛ ملاک این یک سوم، اموال در زمان وفات وصیت کننده است.
چنانچه بعضی از اشخاص ذینفع، مفاد وصیت نامه را تایید و بعضی تایید نکنند، صرفا در حق کسانی که وصیت نامه را تایید کرده و به صحت آن اقرار دارند، قابل تنفیذ خواهد بود. برابر ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی و رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، وصیتنامه عادی در صورتی قابل تنفیذ از طرف دادگاه است که از ناحیه اشخاص ذینفع به صحت آن اقرار شود، در غیر این صورت حتی اگر ادله اثباتی دیگری برای صحت وصیتنامه عادی وجود داشته باشد، محکمه حق تنفیذ وصیتنامه را نخواهد داشت.
جهت طرح دعوای تنفیذ وصیت نامه چه مدارکی لازم است؟
1-اصل یاتصویر مصدق وصیت نامه
2-اصل یا تصویر مصدق گواهی فوت
3- مدرک شناسایی
4- در صورت نیاز استماع شهادت شهود و مطلعین، تحقیقات محلی، شماره پرونده استنادی، سایر دلایل و مستندات.
برای موصی،موصی له، وصی، موصی به، شرایطی وجود دارد که برابر قانون می‌بایست رعایت شود وگرنه برحسب مورد ممکن است وصیت باطل یا غیر نافذ باشد.
آیا می‌دانید موضوع وصیت نامه یا به تعبیر حقوقی ،موصی به ، باید قابل نقل وانتقال باشد؟
و وصیت کننده باید مالک مال مورد وصیت باشد؟
نکات ظریف بسیاری راجع به وصیت وجود دارد، اما آنچه مسلم و چاره ساز است رعایت قوانین مربوط به وصیت از همان ابتدا ، توسط وصیت کننده تا زمان اجرا توسط وراث، موصی له می‌باشد .
جهت تنظیم وصیت نامه به هرکدام از اشکال پذیرفته شده درقانون ،بهتر به نظر می‌رسد وصیت کننده از حضور وکیل متخصص بر امر استفاده کرده ، تا پیچیدگی‌ها مربوط هموار گردد و همین طور اختلافی اگر مابین ورثه و موصی له ، وصی در امر مربوط به وصیت هست حضور وکیل آگاه به قوانین و رویه عملی دادگاه‌ها بسیار کارساز خواهد بود
جهت مشاوره ، وکالت واطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید ، دراین مسیر چراغ راه شما هستیم.